Odpowiedzi na pytania zadane podczas konferencji Stop suszy! Plan przeciwdziałania skutkom suszy – wdrażanie przez współdziałanie

Plan przeciwdziałania skutkom suszy – wdrażanie przez współdziałanie, to hasło Ogólnopolskiej konferencji Stop suszy!, która miała miejsce 6 października 2020 r. Tematyka konferencji mieściła zarówno podsumowanie prac nad opracowaniem Planu wraz z prezentacją ustaleń dokumentu oraz wyników analiz ekonomicznych, a także zagadnienia związane z uprawnieniami i odpowiedzialnością za przeciwdziałanie skutkom suszy.

W szczegółach przedstawiono prawne aspekty zarządzanie ryzykiem suszy oraz zaprezentowano pakiet cennych informacji na temat przełożenia ustaleń PPSS w na działania administracji samorządowej i rządowej. Panel dyskusyjny przekrojowo dostarczył informacji w zakresie doświadczeń jednostek biorących udział w opracowaniu dokumentu planistycznego jakim jest PPSS. Wielowątkowość dyskutowanych zagadnień wyprowadziła wnioski końcowe jednoznacznie potwierdzające hasło konferencji „wdrażanie przez współdziałanie”. Wnioski te wskazują na konieczność wykształcenia świadomego uczestnictwa społeczeństwa w  przeciwdziałaniu skutkom suszy, wprowadzaniu rozwiązań zwiększających retencję w ujęciu holistycznym kształtowania obiegu wody, wdrażania ustaleń PPSS w planowaniu przestrzennym, strategiach rozwoju i kształtowaniu wydajnych mechanizmów finansowych dla zwiększenia efektywności przeciwdziałania skutkom suszy.

Formuła online konferencji umożliwiła zdalne uczestnictwo blisko 500 zarejestrowanym osobom. Uczestnicy na łamach uruchomionego czatu i mailowo (na dedykowany adres e-mail) zadawali pytania do prezentowanych treści oraz prowadzili między sobą dyskusje merytoryczne. Wpłynęło łącznie 128 wpisów zawierających odniesienia, w tym pytania do merytoryki spotkania. Pytania pogrupowano w 23 wątki tematyczne i udzielono wyczerpujących odpowiedzi.

1. Kiedy poznamy projekt rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej przyjmującego plan przeciwdziałania skutkom suszy? i z kim uzgadniany jest zakres PPSS?

Zgodnie z art. 185 ust. 1. ustawy Prawo wodne (Dz. U. 2020 poz. 310 z późn zm.) – cyt. „Projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy przygotowują Wody Polskie w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, ministrem właściwym do spraw rozwoju wsi, ministrem właściwym do spraw rybołówstwa, ministrem właściwym do spraw żeglugi śródlądowej oraz wojewodami, uwzględniając podział kraju na obszary dorzeczy. Wody Polskie przekazują projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy ministrowi właściwemu do spraw gospodarki wodnej, który przyjmuje plan przeciwdziałania skutkom suszy, w drodze rozporządzenia, kierując się koniecznością przeciwdziałania skutkom suszy (art. 185 ust. 6).

Z zakresu środowiskowego, w skład jednostek opiniujących dokument PPSS wchodzą Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska i Główny Inspektorat Sanitarny, jako jednostki odpowiedzialne za ocenę oddziaływania na środowisko.

Kolejność prac nad dokumentem została zachowana i niebawem rozpoczną się prace legislacyjne mające na celu przyjęcie PPSS. Szacuje się, że prace te będą trwały około 3 miesiące.

2. Gdzie można znaleźć podsumowanie z konsultacji społecznych dot. prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu PPSS?

Z ostateczną wersją prognozy oddziaływania na środowisko wraz z załącznikami, w tym tabelą rozpatrzenia uwag i wniosków, a także podsumowaniem można zapoznać się pod linkiem: https://wody.gov.pl/nasze-dzialania/stop-suszy.

3. Pytania o sposób rozpatrzenia uwag i wniosków zgłoszonych w trakcie konsultacji społecznych projektu PPSS:

Wszystkich zainteresowanych sposobem rozpatrzenia zagadnień, które pojawiły się w trakcie półrocznych konsultacji społecznych projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy zapraszamy na stronę:  gospodarkamorska.bip.gov.pl.

4. Jaki jest zakres uprawnień Wód Polskich w ramach przeciwdziałania skutkom suszy? oraz kto odpowiada za przeciwdziałanie skutkom suszy w Polsce?

Pytania o zakres odpowiedzialności oraz możliwości wykonywania zadań i działań jaki spoczywa na Wodach Polskich odnosiły się zarówno do kwestii związanych z delegacją ustawową ujętą przepisach Prawa wodnego (Dz.U. 2020 poz. 310. z późn. zm.) oraz wynikających ze struktury organizacyjnej. Aktualny regulamin organizacyjny Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie znajduje się na stronie wody.gov.pl.

Zgodnie z art. 183 Ustawy Prawo wodne, cyt. „Przeciwdziałanie skutkom suszy jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej oraz Wód Polskich.” Główną rolą Wód Polskich w tym zakresie jest przygotowanie projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy, który jest głównym dokumentem wskazującym kierunki działań, których celem jest minimalizowanie skutków tego zjawiska.

5. Co zdecydowało o PRZYJĘTYM ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA SKUTKOM SUSZY?

W czasie konferencji zadano pytania zarówno ogólnie do zawartości dokumentu, układu treści jak i do działań inwestycyjnych, czy poszczególnych działań katalogowych. Układ dokumentu regulowany jest przepisami prawa (art. 184 ust. 2 ustawy Prawo wodne), zatem układ i zakres dokumentu jakim jest PPSS wywodzi się z tychże wskazań:

1. analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych;
2. propozycje budowy lub przebudowy urządzeń wodnych;
3. propozycje niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji;
4. katalog działań służących przeciwdziałaniu skutkom suszy.

W kontekście proporcji treści PPSS poświęconej zadaniom inwestycyjnym a retencji naturalnej, należy zwrócić uwagę, iż w pierwszej części analitycznej, wskazaniach możliwości zwiększania zasobów dyspozycyjnych, jak i w części trzeciej ustalającej zakres zmian retencji a także w poszczególnych działaniach katalogowych retencja naturalna jest wskazywana jako wymóg do jej wzmacniania, odtwarzania. Aby skutecznie przeciwdziałać skutkom suszy należy wdrażać działania zarówno z zakresu naturalnej i sztucznej retencji, realizowanej w skali dużych, jak i małych jej form  (W PPSS o konieczności stosowania różnych form retencji zapisano w części 1.6. zawierającej możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych, a także w części 3.4  – Potrzeby oraz propozycje zmian naturalnej i sztucznej retencji)., wykorzystując zarówno działania techniczne i nietechniczne.  A jednocześnie co jest podkreślane w dokumencie oraz w odpowiedziach na uwagi spływające w czasie konsultacji społecznych PPSS, wykorzystywać synergię obu form realizacji dla zwiększania retencyjności naszego kraju.  Przy realizacji przedsięwzięć z zakresu retencji sztucznej, np. zbiornikowej koniecznym jest minimalizowanie wpływu na środowisko m.in. poprzez budowę przepławek dla ryb oraz upustów płuczących. PPSS powinien być postrzegany całościowo. Wybiórcze rozpatrywanie jego ustaleń, czy skupianie uwagi na załączniku z propozycjami budowy i przebudowy urządzeń wodnych służących wzmacnianiu retencji i przeciwdziałaniu skutkom suszy nie pozwala na ocenę celowości i efektywności dla realizacji postawionego w PPSS celu. Holistycznemu podejściu do przeciwdziałania skutkom suszy daje wyraz zestaw działań katalogowych, które wychodzą naprzeciw potrzebom zatrzymania wody w krajobrazie, w glebie poprzez m.in. spowalnianie spływu powierzchniowego, poprawę warunków infiltracji, zmiany w podejściu do gospodarowania wodą opadową, wodą z ujęć czy zmianę w podejściu społeczeństwa do zasobów wodnych i ekosystemów od nich zależnych.

6. RETENCJA NATURALNA w PPSS

W projekcie planu przeciwdziałania skutkom suszy m.in. w rozdziale 1.3 wskazano, że jednym z elementów retencji naturalnej jest retencja krajobrazowa. W całym projekcie wskazuje się na istotność zatrzymania wody w krajobrazie oraz na potrzeby zwiększania retencji naturalnej. Ponadto w dokumencie wskazano, że zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną w pierwszej kolejności przy planowaniu działań przeciwdziałających skutkom suszy należy brać pod uwagę działania w ramach naturalnej retencji. Potrzeba zwiększania naturalnej retencji widnieje również w ramach m.in. działań katalogowych nr 1, 2, 4 czy 6.

Odpowiedzią na pytanie czy w Polsce praktykuje się działania rekultywacyjne dla niegdyś osuszonych terenów podmokłych?, – jest tak, a szczególnie w obszarach objętych niegdyś lejami depresji.

W działaniu katalogowym nr 4 – Realizacja przedsięwzięć zmierzających do zwiększania lub odtwarzania naturalnej retencji, ustalono że celem działania jest realizacja inwestycji z zakresu budowy i przebudowy urządzeń wodnych, jak również działań nietechnicznych umożliwiających zwiększenie retencji naturalnej oraz przedsięwzięć zmierzających do zmian korzystania z zasobów wodnych dla poprawy funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych. Działanie obejmuje zarówno przedsięwzięcia techniczne w obrębie koryta cieku i związanych z nim obiektów oraz w działania renaturyzacyjne, renaturalizacyjne w dolinie w celu przywrócenia funkcji ekosystemów zależnych od wód i terenów podmokłych oraz zdolności retencyjnej koryt i dolin rzecznych.

7. KPRWP – Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych czy stanowi część PPSS i czy będzie z niego finansowany?

KPRWP został opracowany w ramach projektu drugiej aktualizacji planów gospodarowania wodami i będzie uwzględniony w treści 2aPGW. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że PPSS nie jest programem finansującym działania. Mechanizmy finansowe skierowane na przedmiotowe cele funkcjonują w różnych programach, w tym regionalnych i lokalnych. W projekcie PPSS w katalogu działań wskazano działanie nr 26 w całości poświęcone kwestiom finansowania obejmujące opracowanie zasad finasowania działań przeciwdziałających skutkom suszy.

8. Retencja w oderwaniu od poprawy jakości wód?

W pytaniu wskazano na problem zasadności retencji wód, których jakości w ocenie stanu często wymaga poprawy wskaźników oceny elementów chemicznych i fizykochemicznych. Dokumentem, który dotyczy jakości wód jest Plan gospodarowania wodami (PGW) realizowany w podziale na obszary dorzeczy. Zatem realizacja celów w zakresie jakościowym wód jest ustalana i postęp realizacji celów jest monitorowany w ramach PGW. Plany gospodarowania wodami zgodnie z art. 13 Ramowej Dyrektywy Wodnej mogą być uszczegóławiane innymi sektorowymi opracowaniami – w zakresie suszy jest nim PPSS i w związku z tym PPSS kwestii jakości wód nie porusza.

9. Czy wobec zjawiska obniżania się w czasie suszy jakości i ilości zasobów wodnych w PPSS zaplanowano działania na rzecz budowy nowych źródeł zaopatrzenia wodę lub jej uzdatnianie na dużą skalę?

W katalogu działań służących przeciwdziałaniu skutkom suszy znajduje się działanie nr 14, którego celem jest modernizacja istniejących i budowa nowych alternatywnych ujęć wód podziemnych wraz z wymaganą infrastrukturą na cele zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. Umożliwi to ochronę zasobów wód powierzchniowych w sytuacji wystąpienia suszy hydrologicznej oraz przyczyni się do zapewnienia ciągłości zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. Wdrażanie tego działania powinno bazować na analizach możliwości wykorzystania wód podziemnych do tego celu, jak również przyjęciu całościowego podejścia do zapewnienia ciągłości dostaw wody.

10. Pytanie praktyczne o SPOSÓB UJMOWANIA ZADAŃ Z ZAKRESU GOSPODARKI WODNEJ PRZEZ JEDNOSTKI POWIATOWE?

Dokumenty planistyczne – Programy ochrony środowiska dla powiatów. Trudno władzom Powiatu ustalać jakieś konkretne, ważne zadania z zakresu gospodarki wodnej, jeśli sprawozdania Nadzorów Wodnych są tak fatalnie skonstruowane, że nie można z nich w żaden sposób wyłuskać problem/y gospodarki wodnej w konkretnym powiecie. Sprawozdania zwykle dotyczą problemów nadzoru wodnego, a nie problemów w konkretnym powiecie objętym działalnością danego nadzoru wodnego

W ramach tworzenia programów ochrony środowiska dla powiatów można korzystać nie tylko z danych przekazywanych przez nadzory wodne, ale i z danych ogólnodostępnych dot. suszy i powodzi oraz podtopień (PGWWP), przepuszczalności gruntów oraz zagospodarowania terenu (GUGiK), wrażliwości wód podziemnych, głębokości ich występowania (PSH PIG-PIB), itp. Natomiast w aspekcie wpisywania zadań do powiatowego POŚ – istotne może być uszczegółowienie zapisów wynikających z wojewódzkiego POŚ. Częścią powiatowego POŚ może być międzygminny plan adaptacji do zmian klimatu. POŚ może też zawierać rekomendacje do uwzględnienia w gminnych POŚ oraz w strategiach rozwoju i aktach planowania przestrzennego.

11. Czy dla opracowania PPSS korzystano z opracowań ekofizjograficznych, i w jakim zakresie?

Plan przeciwdziałania skutkom suszy jest dokumentem planistycznym w skali krajowej w odniesieniu do obszarów dorzeczy. Zatem pełni funkcje ustalające i kierunkowe dla realizacji przeciwdziałania skutkom suszy w Polsce W prawodawstwie ustalono, iż przenikanie ustaleń PPSS ma być odzwierciedlane w zadaniach planistycznych niższych szczebli. Kierunek odwrotny czyli z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp) do PPSS był analizowany pod kątem efektywności zapisu ustaleń PPSS dla prawidłowego wdrażania ich przez jednostki samorządowe. Potencjał opracowań ekofizjograficznych dla wdrażania ustaleń PPSS mieści się w:

• wykorzystaniu danych dotyczących ryzyka wystąpienia suszy (na podstawie rezultatów prac towarzyszących opracowaniu PPSS) oraz możliwych scenariuszy zmian klimatu odniesionych
  do skali lokalnej lub regionalnej,
• wskazywaniu podatności i wrażliwości na zmiany klimatu oraz możliwości adaptacji do zmian klimatu,
• zidentyfikowaniu możliwości odtworzenia lub zachowania retencji,
• zidentyfikowaniu obszarów o dużej zdolności retencyjnej i terenów o obniżonej pojemności retencyjnej, które wymagają kompensacji.

Reasumując, relacja pomiędzy PPSS a opracowaniami ekofizjograficznymi jest odwrotna. W opracowaniach ekofizjograficznych można wykorzystać dane opracowane dla potrzeb PPSS.

12. ZADANIA INWESTYCYJNE z załącznika 1 A, B, C ?

A – jak DOKONANO WYBORU i ustawiono priorytety/kolejność realizacji zadań inwestycyjnych?

W ramach uwag pojawiły się także pytania o dobór inwestycji w PPSS. Informujemy, że zgodnie z ustawą Prawo wodne projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy zawiera m.in. propozycje budowy lub przebudowy urządzeń wodnych. Wypełniając ten ustawowy zapis w projekcie PPSS zawarto załącznik nr 1 (w częściach A, B, C), w którym wskazano propozycje działań inwestycyjnych. Jednakże zwracamy uwagę, że są to propozycje działań, a co za tym idzie lista inwestycji jest zbiorem otwartym i istnieje możliwość realizacji innych nie ujętych w dokumencie inwestycji. Ujęta w załączniku 1 lista inwestycji w części C jest wynikiem półrocznych konsultacji społecznych projektu PPSS i zawiera zadania inwestycyjne zadeklarowane, zgłoszone do realizacji przez samorządy. W tym zakresie, dla przykładu, samorządy województwa łódzkiego były bardzo aktywne i zgłosiły blisko 60 inwestycji, które zostały ujęte w PPSS. Lista inwestycji w części B zawiera działania wytypowane przez jednostki Wód Polskich w porozumieniu ze spółkami wodnymi na mniejszych ciekach czy na rowach i kanałach. Ich głównym celem jest poprawienie stosunków wodnych na obszarach rolniczych, poprzez m.in. przywrócenie funkcji odwadniająco-nawadniających urządzeń wodnych. Jeżeli chodzi o listę A – jest to wybór działań z programu planowanych inwestycji w gospodarce wodnej uwzględniającej inwestycje wskazane w pzrp oraz aPGW dla których jednym z celów jest przeciwdziałanie skutkom suszy, poprzez np. zwiększenie retencji.

Typowej priorytetyzacji zadań inwestycyjnych nie prowadzono, natomiast przy każdym z zadań mamy podany okres realizacji, datę planowanego rozpoczęcia i datę zakończenia. Niektóre z zadań już zostały podjęte przez Wody Polskie przez regionalne zarządy gospodarki wodnej, czy są w procesie projektowym w samorządach.

Ponadto jak wskazano w samym projekcie PPSS, zadania inwestycyjne są jednym z elementów przeciwdziałania skutkom suszy a najważniejszym elementem dokumentu jest katalog działań, zawierający zbiór potrzebnych, niezbędnych przedsięwzięć, których wdrożenie jest konieczne aby móc minimalizować skutki suszy.

B – CELOWOŚĆ BUDOWY DUŻYCH ZBIORNIKÓW WODNYCH – czy faktycznie ich realizacja przyczyni się efektywnie do przeciwdziałania skutkom suszy?

Budowa tzw. dużej retencji zbiornikowej ma najczęściej spełniać funkcje przeciwpowodziowe, energetyczne – energetyki wodnej, a także funkcje zaopatrzenia ludności w wodę pitną czy funkcje drogi wodnej. Susza, a dokładnie przeciwdziałania skutkom suszy w kontekście dużej retencji zbiornikowej wymaga rozpatrzenia z punktu widzenia przełożenia na skalę zagrożenia poszczególnych  typów suszy oraz wpływu tworzonej retencji na sąsiedztwo zbiornika z punktu widzenia kształtowania zasobów wodnych. Zbiorniki wodne bowiem bezpośrednio swoim wolumenem retencji mają korzystny wpływ na łagodzenie przebiegu zjawiska suszy hydrologicznej, przyczyniają się do spowalniania odpływu, a także dzięki ww. często dają zabezpieczenie ujęć wody funkcjonujących na wodach płynących. W ramach PPSS wskazano dodatkowo, że celowość budowy ma być weryfikowana na drodze realizacji działania katalogowego nr 6 – Analiza możliwości zwiększania retencji w zlewniach z zastosowaniem naturalnej i sztucznej retencji. Działanie obejmuje opracowanie dokumentów analitycznych określających potrzeby i możliwości kształtowania zasobów wodnych dla poszczególnych zlewni wód w obszarach dorzeczy w celu przeciwdziałania skutkom suszy poprzez realizację działań zwiększających retencję naturalną i działań z zakresu małej retencji sztucznej, jako alternatyw lub uzupełnienia planowanej retencji zbiornikowej. Działanie powinno uwzględniać cele środowiskowe oraz planowane zadania inwestycyjne w danym cyklu planistycznym.

Natomiast poruszona kwestia, podejmowania inwestycji, budowy zbiorników retencyjnych „obok rzeki” podobnie jak powyższy kontekst budowy dużej retencji zbiórkowej na ciekach wymaga rozpatrzenia celowości wykonywania i oceny oddziaływań takiego rozwiązania. W planowaniu działań przeciwdziałających skutkom suszy należy wziąć pod uwagę każdy wariant, w tym ocenić czy jest możliwym i zasadnym, w danej lokalizacji, budowanie zbiorników przy korytowych.

C- Jaka jest celowość wpisania BUDOWY STOPNI  WODNYCH na listy zadań inwestycyjnych ?

Jednym z powodów wykonania stopni wodnych Lubiąż, Ścinawa i Siarzewo jest przeciwdziałanie skutkom suszy. W przypadku Lubiąża i Ścinawy osiągnięta zostanie retencja wody na poziomie 2 mln m³ na każdym stopniu, w przypadku Siarzewo 150 mln m³. Ich powstanie przyczyni się do:

• wyrównania poziomu wód w rzekach,
• odbudowy zasobów wód gruntowych w dolinach rzek,
• ograniczenia nadmiernie drenującego charakteru rzek,
• ograniczenia procesów erozji dna poniżej istniejących stopni wodnych,
• stworzenia możliwość zastosowania systemów nawadniania gruntów rolnych i leśnych,
• odbudowy lasów łęgowych w korycie rzek.

Zastosowana konstrukcja niskich progów stopni wodnych – progi Jambora – zminimalizują zatrzymywanie rumowiska w czaszy stopni. Właściwa gospodarka na stopniach pozwoli na cykliczne płukanie koryta celem umożliwienia swobodnego ruchu rumowiska. Planowane stopnie wodne będą tzw. korytowe, co umożliwi intensywną wymianę wody w korycie rzek. Każdy ze stopni wodnych będzie miał wybudowane przepławki typu seminaturalnego, które spowodują swobodną migrację ryb.

13. Dlaczego Regulacja Srebrnego Potoku w Elblągu znajduje się w PPSS?

Zadanie inwestycyjne nr 18 pn. Regulacja Srebrnego Potoku km 0+000 -12+167 miasto Elbląg składa się z 3 elementów, i wśród nich jest budowa 2 zbiorników retencyjnych (zbiornik górny oraz zbiornik dolny przy ujściu Srebrnego Potoku do Kumieli). Zadanie zatem będzie oddziaływało na zwiększenie retencji. Należy dodać, jak zaznaczono, w projekcie PPSS, dokument ten i obowiązek jego opracowania wynika z przepisów ustawy Prawo wodne (Dz.U. 2020 r. poz. 310 z późn. zm.) art. 184, które zostały transponowane z Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Każda z inwestycji w gospodarce wodnej musi zostać oceniona pod kątem wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych, jeśli taki wpływ może wystąpić, takie przedsięwzięcie musi być poddane ocenie zgodnie z art. 4.7 Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Należy ponadto zaznaczyć, iż inwestycje wskazane w załączniku nr 1 stanowią jedynie propozycję budowy lub przebudowy urządzeń wodnych, wynikające między innymi z innych dokumentów planistycznych.

Sposób rozpatrzenia uwag i wniosków wniesionych do projektu PPSS w czasie półrocznych konsultacji społecznych znajduje się pod poniższym linkiem: gospodarkamorska.bip.gov.pl.

14. PRACE UTRZYMANIOWE – czy i jak PPSS odnosi się do zagadnień prowadzenia prac utrzymaniowych w okresach suszy?

Przytoczony w jednej z uwag przykład, przeprowadzonych prac utrzymaniowych należy skierować z wyjaśnieniem do działania katalogowego nr 18. Ma ono na celu harmonizację prac utrzymaniowych z bieżącą sytuacją czyli przesunięcia terminów prac utrzymaniowych w sytuacji aktualnie występującej suszy hydrologicznej. Harmonogram i zasady jakie zostaną wypracowane w ramach tego działania katalogowego, powinny zostać wdrożone do aktualizacji planów utrzymania wód. Jednocześnie zwracamy uwagę, że przy planowaniu prac utrzymaniowych brane są pod uwagę potrzeby modernizowania urządzeń melioracji wodnej w kierunku ich przebudowy na systemy odwadniająco-nawadniające.

W odniesieniu do uwagi mówiącej o tym, że ani w projekcie PPSS, ani w Prognozie nie odniesiono się do skali i rzeczywistych skutków prowadzenia prac utrzymaniowych na ciekach, należy wyjaśnić, że dokument planistyczny jakim jest plan przeciwdziałania skutkom suszy ma określony ustawowo zakres i uprawnienia. Dokument nie jest opracowaniem naukowym lecz kierunkowym względem działań planistycznych na różnych szczeblach administracji oraz podmiotów uprawnionych do wdrażania jego postanowień.

15. Problem nawodnień rolniczych z wykorzystaniem zasobów wód podziemnych.

W ramach PPSS w części katalogowej jest działanie nr 10, które skierowane jest do rolników w celu prowadzenia wodooszczędnych nawodnień. W samym tytule działania kładziony jest nacisk na wodooszczędność rozwiązań – budowa i przebudowa ujęć wód podziemnych do poboru na cele nawodnień rolniczych oraz budowa i przebudowa wodooszczędnych systemów nawadniania wykorzystujących zasoby wód podziemnych. Obostrzeniem do stosowania tego działania jest nałożony warunek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego oraz wskazanie, że ze względu na podatność pierwszego poziomu wodonośnego na suszę preferowane są głębsze poziomy wodonośne.

16. Problem egzekwowania wdrażania wytycznych Kodeksu Dobrych Praktyk.

Zaplanowany do realizacji na lata 2021-2027 plan przeciwdziałania skutkom suszy i w nim zawarte działania katalogowe, zawierają pakiet zadań edukacyjnych w tym opracowania i propagowania zbioru dobrych praktyk służących racjonalizacji zużycia wody w rolnictwie. Przełożenie ustaleń PPSS na organy odpowiedzialne za przygotowanie, wdrożenie, następnie monitoring jest wprost zapisane w dokumencie. Kodeksy i zbiory dobrych praktyk, tutaj w rolnictwie, są wskazywane jako narzędzie w samej Ramowej Dyrektywie Wodnej. Mechanizmy finansowania przedsięwzięć mogą również stosować wskaźniki oparte o wytyczne kodeksów, zbiorów dobrych praktyk, np. na etapie ewaluacji wniosków czy ustalania na ich podstawie rezultatów projektu.

17. Czy w pracach planistycznych rozpatrywane są aspekty faktycznego przywrócenia ciągłości polskich rzek ? – czyli jak Budowa urządzeń wodnych służących zwiększaniu retencji a elementy oceny stanu wód, w tym HYDROMORFOLOGICZNEJ CIĄGŁOŚĆ cieków?

Ramowa Dyrektywa Wodna i ustawa Prawo wodne transponująca jej ustalenia wyznacza dla jednolitych części wód wymóg ustalenia, monitorowania, aktualizacji stanu wód i celów środowiskowych. Jednym z elementów oceny jest weryfikacja zachowania ciągłości hydromorfologicznej cieków. Podejmowane prace inwestycyjne każdorazowo muszą brać pod uwagę i uwzględniać realizację celów środowiskowych a w projektach inwestycyjnych np. stopni wodnych należy zaplanować budowę przepławek.

18. Czy PPSS przechodził chociaż screening z zakresu oddziaływania na obszary Natura 2000?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa dla projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy prowadzona była strategiczna ocena oddziaływania na środowisko (SOOŚ), w ramach której wykonana została ocena wpływu na obszary Natura 2000. Przeanalizowano oddziaływanie planowanych inwestycji na bioróżnorodność oraz na cele i integralność obszarów Natura 2000.

Analiza dla zadań ujętych w załączniku 1 A dostarczyła wskazań inwestycji, które zlokalizowane są poza obszarami chronionymi Natura 2000 oraz ustalenia iż dla inwestycji dot. budowy stopni wodnych (Załącznik 1A Lp. 71, Lp.72) wskazano potencjalny wpływ na cele obszarów Natura 2000 – OSO Łęgi Odrzańskie, SOO Łęgi Odrzańskie. Potencjalny brak znaczącego negatywnego oddziaływania na cele obszarów Natura 2000 stwierdzono w przypadku wszystkich pozostałych inwestycji, których lokalizacja obejmowała obszary Natura 2000. A dla dwóch inwestycji (Załącznik 1A Lp. 61, Lp. 78) wskazano możliwe oddziaływania na cele obszarów Natura 2000. Inwestycje, dla których określono potencjalny wpływ na cele obszarów Natura 2000 obecnie są na etapie procedury uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W sytuacji potwierdzenia na tym etapie wpływu na obszary chronione, niezbędne będzie przeprowadzenie kompensacji przyrodniczej dla zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania obszarów Natura 2000.

Wyniki oceny wpływu inwestycji z załącznika nr 1B projektu PPSS, wskazują:

• dla wszystkich ocenianych inwestycji wskazano potencjalny brak/bądź brak wpływu
  na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych ustalonych dla jcwp;
• dla wszystkich ocenianych inwestycji nie zidentyfikowano wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych ustalonych dla jcwpd;
• dla inwestycji obejmujących swym zasięgiem obszary chronione, w tym obszary Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu, parki krajobrazowe oraz park narodowy – wykazano potencjalny brak znaczącego negatywnego oddziaływania na cele tych obszarów;
• znaczna część inwestycji zlokalizowana jest poza obszarami chronionymi (166 zadań);
• nie zidentyfikowano istotnego wpływu na pozostałe elementy środowiska; ewentualne oddziaływanie może wystąpić na etapie realizacji inwestycji (wpływ ten będzie lokalny
  i ograniczony do czasu trwania prac).

W ramach wykonanej prognozy oddziaływania na środowisko dla ww. działań inwestycyjnych wskazano rozwiązania mające na celu zapobieganie oraz ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko.

Wyniki oceny wpływu inwestycji z załącznika nr 1C projektu PPSS, wskazują:

• dla 114 inwestycji określono potencjalny wpływ na możliwość osiągania celów środowiskowych przez jcwp. Przedsięwzięcia te obejmują głównie budowę zbiorników wodnych;
• w przypadku 68 zadań stwierdzono potencjalny brak wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych przez jcwp;
• dla wszystkich inwestycji określono potencjalny brak wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych przez jcwpd.

Z uwagi na charakter załącznika 1C i brak dokładnej lokalizacji dla większości inwestycji, przy ocenie wpływu na obszary chronione – identyfikowano ich występowanie w buforze 10 km od potencjalnej lokalizacji inwestycji. W efekcie analiz dla 110 zadań stwierdzono potencjalną możliwość wystąpienia oddziaływań na cele obszarów Natura 2000, w tym dla 104 zadań dla których stwierdzono potencjalny wpływ na możliwość osiągania celów środowiskowych przez jcwp. Ponadto  dla 115 zadań stwierdzono potencjalny wpływ na cele obszarów chronionych (poza Naturą 2000), dla których w przypadku 109 inwestycji stwierdzono również potencjalny wpływ na możliwość osiągania celów środowiskowych przez jcwp. Pełniejsza ocena oddziaływania dokonana będzie na etapie uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i wykonywania oceny wodnoprawnej, kiedy znana będzie dokładna lokalizacja inwestycji i doprecyzowany zakres planowanych zadań. Na tym etapie będzie można jednoznacznie określić, czy identyfikowany potencjalny wpływ – faktycznie wystąpi.

Z ostateczną wersją prognozy oddziaływania na środowisko można zapoznać się pod linkiem: https://wody.gov.pl/nasze-dzialania/stop-suszy

19. SUSZA i POWÓDŹ – Przeciwdziałanie skutkom suszy i zarządzanie ryzykiem powodziowym – Czy da się to połączyć?

Retencja wód powodziowych – czy możliwe jest retencjonowanie wód powodziowych na specjalnie projektowanych terenach zalewowych jako wód tworzących awaryjny rezerwuar wodny? Wykorzystanie wód powodziowych jest bardzo szczególnym przypadkiem, przede wszystkim ograniczenia sanitarne oraz przekroczenia parametrów jakościowych tych wód decydują o sposobie ich retencji, stąd najczęściej stosowanym rozwiązaniem są tworzone poldery zalewowe.

20. Pytania o EKONOMICZNĄ ZASADNOŚĆ PLANÓW I PROGRAMÓW DZIAŁAŃ W ZWIĄZKU I W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU?

Przedstawione na konferencji wyniki ekonomiczne są rezultatem przeprowadzonej dla projektu Planu analizy kosztów i korzyści. Zakres analizy obejmował m.in. sektor rolnictwa, ale także gospodarkę komunalną, sektor energetyki, leśnictwo, gospodarkę na stawach rybnych. Zmiany klimatu były przedmiotem bardzo szczegółowych analiz zmian parametrów termicznych i wilgotnościowych klimatu w dwóch scenariuszach RCP4.5 i RCP8.5. Oba dokumenty analityczne dały silą argumentację dla realizacji działań adaptacyjnych (proaktywnych) dla przeciwdziałania skutkom suszy zarówno dla obniżenia skali (w tym intensywności) występowania zjawiska suszy, jak i działań służących obniżaniu poziomu strat gospodarczych wywoływanych przez suszę (rolniczą, hydrologiczną i hydrogeologiczną).

21. Pytania o tzw. SPECUSTAWĘ SUSZOWĄ

Wśród pytań znalazły się także pytania dot. tzw. specustawy suszowej gdzie organem właściwym do udzielenia odpowiedzi jest minister właściwy ds. gospodarki wodnej, odpowiedzialny za przygotowanie tejże ustawy. Dlatego wszelkie pytania na ten temat należy kierować do ww. organu.

22. Kto powinien brać udział w opracowaniu PPSS? – Dobrze aby istotny głos w programie Stop Suszy mieli udział hydrolodzy, hydrobiolodzy, ekohydrolodzy, przyrodnicy oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska, melioranci, inni – lodzy, a nie technicy.

Plan przeciwdziałania skutkom suszy powstał w zespole złożonym zarówno z hydrologów, hydrogeologów, ekohydrologów, specjalistów ds. ochrony środowiska, gleboznawców, klimatologów, w tym ekspertów ds. zmian klimatu, prawników, ekonomistów. Należy także dodać, że przy opracowaniu PPSS współpracowano i opiniowano dokument z powołaną Grupą Roboczą ds. PPSS, w której skład wchodzili przedstawiciele Wód Polskich, ministerstwa ds. gospodarki wodnej, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Państwowych Instytutów Badawczych, m.in. IMGW, PIG, IUNG a także CDR  Brwinowie. W trakcie realizacji projektu omawiano dokument również m.in. z ARiMR, Lasami Państwowymi, Polskimi Sieciami Energetycznymi czy środowiskiem hodowców ryb, częściowo uwzględniając ich uwagi, a także wykorzystując materiały, które były nam przez ww. jednostki przekazywane.  Zgodnie z wymogami udziału społeczeństwa w opracowaniu dokumentów planistycznych przeprowadzono szeroko prowadzone konsultacje społeczne oraz zrealizowano trzy konferencje ogólnopolskie, które przyczyniły się do modyfikacji dokumentu względem wersji, która została do konsultacji wystawiona.

23. INNE WĄTKI?

Wśród zadawanych pytań pojawiły się również pytania odnoszące się do budowli przyczyniających się do poprawy żeglowności na polskich rzekach. Jednakże zwracamy uwagę, że tematyka żeglugi i jej rozwój nie jest elementem składowym projektu PPSS. Zachęcamy do kontaktu z organem odpowiedzialny za rozwój żeglugi śródlądowej.

Poza pytaniami i uwagami przesłano nam szereg ciekawych inicjatyw i sposobów na przeciwdziałanie skutkom suszy, które będą brane pod uwagę w ramach dalszych działań mających na celu przeciwdziałanie skutkom suszy. Wśród nich znalazły się rozwiązania autorskie (wręcz z kategorii pomysłów patentowych) dla zwiększenia rekultywacji zbiorników wodnych i rzek.