W lipcu bieżącego roku wilgotność gleby poprawiła się – ale nie na tyle, żeby susza rolnicza wycofała się całkowicie. Nadal jest nią zagrożonych 10% powierzchni kraju. Gwałtowne opady burzowe nie poprawiają sytuacji na rzekach. Niskie stany wód są obserwowane w 51% wodowskazów sieci monitoringu hydrologicznego. Jakie są prognozy suszowe na końcówkę lata? Przedstawiamy poniżej.
Sumy opadów za lipiec 2020 r. wyniosły od niemal 110 mm w Bieszczadach i 100 mm w Karpatach, przez 45-55 mm w środkowej Polsce po zalewie 37 mm na Nizinie Szczecińskiej (dane Europejskiego Obserwatorium Suszy EDO). Dla porównania w ubiegłym roku sumy opadów w lipcu mieściły się w przedziale od 28 mm na Podlasiu i w rejonie Szczecina, do maksimum 95 mm w okolicach Trójmiasta.
Nadal 10% powierzchni kraju zmaga się z suszą rolniczą
Sumy opadów, jakie odnotowano w lipcu wskazują na deficyty opadów (wskaźnik SPI-1) w pasie Polski Zachodniej czyli w województwach: lubuskim, dolnośląskim, wielkopolskim, oraz w województwach północno-wschodnich: pomorskim, warmińsko-mazurskim, podlaskim (Mapa 1).
Mapa 1. Standaryzowany wskaźnik opadu (SPI-1)
lipiec 2020
Źródło: esusza.pl
Prognozowany przez IMGW-PIB rozkład opadów w sierpniu 2020 r. wskazuje na najwyższe prawdopodobieństwo wystąpienia miesięcznej sumy opadów „powyżej normy” w deficytowych pod względem opadów województwach (lubuskim, dolnośląskim, wielkopolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, podlaskim) oraz miejscami na Śląsku. Opady „poniżej normy” prognozowane są dla województw: świętokrzyskiego, podkarpackiego, małopolskiego a także lokalnie na Mazowszu i Ziemi Lubuskiej (Mapa 2).
Mapa 2. Najbardziej prawdopodobna klasa sumy opadów
w sierpniu 2020
Źródło: IMGW obserwator.imgw.pl
Odnotowane na południu kraju obfite opady przełożyły się na wyraźny wzrost wilgotności gleb w obszarach górskich i podgórskich, a także na Lubelszczyźnie (Mapa 3). Na pozostałym obszarze Polski wilgotność gleb na głębokości 28-100 cm pozostaje bez większych zmian (w porównaniu do ubiegłego miesiąca). Podobnie jak z początkiem lata tego roku, dla ponad 10% kraju uwilgotnienie gleb nie zaspokaja potrzeb wodnych roślin (deficyty wody w strefie korzeniowej).
Prognozowany na sierpień przez Europejskie Obserwatorium Suszy (EDO) stan wilgotności gleb, w porównaniu do danych z wielolecia (okres referencyjny 1995-2019), będzie notowany poniżej normy w pasie wybrzeża, w województwie lubuskim, małopolskim, mazowieckim i warmińsko-mazurskim (Mapa 4).
Przy utrzymujących się upałach oraz braku opadów, retencja wody w glebie będzie znacząco spadała w tych rejonach kraju, w których już teraz notowana jest niska wilgotność gleb.
Mapa 3. Wskaźnik wilgotności gleb (na głębokości 28-100 cm)
Źródło: agrometeo.imgw.pl
Mapa 4. PROGNOZA NA SIERPIEŃ 2020 – Anomalie wskaźnika wilgotności gleb (SMI)
Źródło: edo.jrc.ec.europa.eu
Pogłębiła się susza hydrologiczna
Opady atmosferyczne ostatnich miesięcy (maj–lipiec) potencjalnie zwiększały retencyjność zlewni rzek (Mapa 5). Niemniej, intensywne upały i nawalny charakter opadów sprzyjają niskim stanom wód. Niżówki obserwowane są na 51% wodowskazów sieci monitoringu hydrologicznego PSHM (Mapa 6). Na koniec lipca 2020 r. susza hydrologiczna dotyczyła 290 posterunków wodowskazowych i powierzchniowo obejmowała około 25% kraju (Mapa 7). Notowane z końcem lipca we wszystkich dorzeczach stany wody w strefie wody niskiej i średniej zagrażały możliwości korzystania z wód powierzchniowych.
Mapa 5. Standaryzowany klimatyczny bilans wodny za ostatnie 3 miesiące (maj-czerwiec-lipiec 2020)
Źródło: esusza.pl
Mapa 6. Stany wody w rzekach na dzień 31 lipca 2020 r.
Źródło: pogodynka.pl
Mapa 7. Standaryzowany klimatyczny bilans wodny za ostatnie 12 miesięcy (sierpień 2019 – lipiec 2020)
Źródło: esusza.pl
W województwie kujawsko-pomorskim i wielkopolskim wzrasta susza hydrogeologiczna
Susza hydrogeologiczna, która jest następstwem przedłużającej się suszy hydrologicznej, w lipcu br. została odnotowana na ponad 17% wszystkich analizowanych punktów, co stanowi o 2 punkty procentowe mniej niż w czerwcu (19%).
Zgodnie z wydanym przez Państwową Służbę Hydrogeologiczną (PSH) Komunikatem o bieżącej sytuacji hydrogeologicznej na lipiec 2020 r., suszą hydrogeologiczną dotknięte były głównie obszary położone na pograniczu województw: pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego oraz na pograniczu województw: kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego.
W województwie kujawsko-pomorskim i wielkopolskim zasięg występowania suszy hydrogeologicznej wyraźnie się zwiększył. Niżówka hydrogeologiczna w utrzymuje się nadal również w południowej części województwa lubuskiego, południowej i wschodniej części województwa wielkopolskiego, na zachodzie województwa mazowieckiego oraz w południowo-zachodniej części województwa lubelskiego. W innych częściach kraju notowano także lokalne o mniejszym zasięgu obniżenia poziomu wód podziemnych. A w około 22% punktach obserwacyjnych w przypadku dłuższego utrzymywania się braku lub niewielkich opadów atmosferycznych, również może pojawić się niżówka hydrogeologiczna.
Regionami dla których istnieje ryzyko rozwoju i pogłębiania się suszy hydrogeologicznej wg prognozy sytuacji hydrogeologicznej 08-2020 są regiony województw: wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i śląskiego. Mniejsze prawdopodobieństwo braku rezerw dotyczy województw: pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubuskiego, mazowieckiego, lubelskiego, dolnośląskiego, opolskiego i świętokrzyskiego. Na obszarach objętych niżówką hydrogeologiczną mogą wystąpić utrudnienia w zaopatrzeniu w wodę z płytkich ujęć wód podziemnych (indywidualne studnie gospodarskie) oraz z ujęć komunalnych lub przemysłowych eksploatujących pierwszy poziom wodonośny. W lipcu w poziomach wodonośnych o zwierciadle swobodnym, czyli poziomach szybciej reagujących na zmiany alimentacji opadem, rezerwy zmienne zasobów wód podziemnych utrzymywały się na poziomie bezpiecznym dla zaopatrzenia ludności w wodę.
Mapa 8. Ocena zagrożenia suszą hydrogeologiczną – lipiec 2020 r.
Źródło: PIG-PIB komunikat
Susza nie wycofała się z Polski
Wysokie temperatury, wydłużające się okresy bez opadów, burze i nawalne deszcze sprzyjają skrajnym zjawiskom hydrologicznym. Trudno im zapobiec, można jednak niwelować ich skutki. Rozwiązaniem, które jest pomocne zarówno w okresie suszy, jak i gwałtowne wezbrania spowodowane przez opady nawalne – jest retencja. Gromadzenie wód opadowych w małych i dużych zbiornikach wodnych, tworzenie błękitno-zielonej infrastruktury, odtwarzanie terenów podmokłych – poprawiają lokalny bilans wodny. Umożliwiają zatrzymanie i właściwe zagospodarowanie wód, wpływają również korzystnie na zasoby wód podziemnych. Przy obecnej zmienności klimatu i specyfice ukształtowania terenu Polski, konieczne jest realizowanie zrównoważonej gospodarki wodnej, która pogodzi potrzeby ludzi i środowiska przyrodniczego, ograniczając straty spowodowane zarówno przez powodzie, jak i przez suszę. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie: www.wody.gov.pl
Tekst: Zespół Komunikacji Społecznej i Edukacji Wodnej Wód Polskich pod kierunkiem dr Małgorzaty Stolarskiej, kierownika zespołu naukowego, który opracował plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS).
