Od stycznia regularnie publikujemy informacje na temat sytuacji hydrologicznej oraz wilgotności gleby. Mimo że w ciągu ostatnich tygodni padało, to nadal obserwujemy deficyt wody w środowisku. W najnowszym raporcie przedstawiamy podsumowanie od grudnia 2019 r. do końca lutego tego roku i prognozę na okres wiosenny.
Rozwój zjawiska suszy zawsze jest następstwem warunków zasilania opadem atmosferycznym, jakie miały miejsce w okresie poprzedzającym. Z wyników monitoringu prowadzonego przez Państwową Służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną (PSHM IMGW-PIB) w zakresie sum opadów za ostatni okres (od grudnia 2019 r. do lutego 2020 r.) wyraźnie widać, że okres zimowy nie był zasobny pod względem sum opadów.
W Wielkopolsce, na Kujawach i Dolnym Śląsku sumy opadów za grudzień 2019 r. stanowiły jednie 40-60% normy wieloletniej. W styczniu br. w południowej części kraju odnotowano deficyt opadów sięgający ponad 50% względem normy wieloletniej sumy opadów.
Źródło: Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski PSHM IMGW-PIB ( http://klimat.pogodynka.pl/pl/biuletyn-monitoring/ )
Susza atmosferyczna, czyli deficyty opadów, jaki był notowany w grudniu 2019 i styczniu 2020 – mimo wyższych sum opadów w lutym i marcu – bardzo silnie odznaczają się w warunkach hydrologicznych naszych rzek. Stany niskie nadal utrzymują się m.in. na rzekach Polski południowej: Czarny Dunajec, Ropa, Wiar, Uszwica, Szreniawa, Prądnik, Ochotnica, Raba, Skawa, Przemsza, Biała, Psina, Ruda, Bystrzyca, Piława, Nysa Kłodzka, Odra;
w pasie środkowej Polski: Lubsza, Warta, Ner, Noteć, Pilica, Luciąża, Radomka, Świder, Wieprz, Tyśmienica;
oraz na północy kraju: Wda, Radunia, Liwa, Pasłęka, Łyna, Pisz, Ełk, Biebrza, Węgorapa.
Źródło: http://monitor.pogodynka.pl/IMGW
Na kształtowanie się zasobów wód płynących należy spojrzeć także w dłuższym horyzoncie czasowym. Przez ostatnie 6 miesięcy terenami, na których zasilenie opadem atmosferycznym w bilansie wodnym było niewystarczające dla odbudowy zasobów wodnych (po zeszłorocznej suszy) są zlewnie znajdujące się w pasie od województwa doplnośląskiego, opolskiego, śląskiego przez łódzkie, wielkopolskie, mazowieckie po warmińsko-mazurskie i podlaskie. Zasięg suszy hydrologicznej identyfikowanej przez wskaźnik SPEI-6 (mapa poniżej) bezpośrednio przekałda się na wskazania wodowskazów i mapę stanów wód PSHM IMGW-PIB.
Źródło: Mapa wskaźnika SPEI-6 z danych projektu S4D (Service 4 Drought) realizowanego ze środków Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA)
Pozytywnym efektem sum opadów jakie odnotowano w kraju w lutym i marcu jest istotna poprawa warunków wilgoci w glebie. Aktualnie wilgotność gleby w przypowierzchniowych warstwach profilu glebowego do 1 metra oscyluje pomiędzy 50 a 95% (dane na dzień 18.03.2020 r.). Zatem z punktu widzenia parametrów wilgotnościowych gleb dla rozwoju wegetacji, w tym upraw rolnych warunki i aktualnie zagrożenie suszą rolniczą zostało zminimalizowane.
Kolejne miesiące z uwagi na wiosenny wzrost temperatur – przy niewielkich opadach – mogą niestety odwrócić ten stan. Podgląd na to, jak wrażliwy na zmiany zasilania opadem jest system zlewni daje spojrzenie na warunki efektywności opadu za ostatnie 30 dni. Zestawienie opadu i ewapotranspiracji, czyli wyniki standaryzowanego klimatycznego bilansu wodnego (SPEI-1) suszę rolniczą wskazują dla małych fragmentów w dorzeczu górnej oraz dolnej Wisły oraz na północno-wschodniej Polsce.
źródło: Mapa wskaźnika SPEI-1 z danych projektu S4D (Service 4 Drought) realizowanego ze środków Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA)
Prognoza intensywności suszy w wodach podziemnych wg Państwowej Służby Hydrogeologicznej (PSH) na luty wskazuje iż „przy założeniu niekorzystnych warunków meteorologicznych w okresie nadchodzących tygodni prognozuje się występowanie niżówki hydrogeologicznej w granicach 8 województw:
- lubelskiego,
- kujawsko-pomorskiego,
- wielkopolskiego,
- pomorskiego,
- warmińsko-mazurskiego,
- dolnośląskiego,
- opolskiego
- i śląskiego.
Lokalnie zjawisko to może występować również w innych obszarach kraju, w tym w szczególności w województwie mazowieckim.”
Zgodnie z komunikatem PSH o bieżącej sytuacji hydrogeologicznej – na obszarach objętych niżówką mogą wystąpić utrudnienia w zaopatrzeniu w wodę z płytkich ujęć wód podziemnych (indywidualne studnie gospodarskie) oraz z ujęć komunalnych eksploatujących pierwszy poziom wodonośny. Poniżej mapa z punktowo oznaczoną oceną zagrożenia niżówką hydrogeologiczną.
źródło: PSH PIG – PIB
(https://www.pgi.gov.pl/images/aktualnosci/2020/03.03_prognoza_psh_marzec/prgnz2_marzec.png)
Oprac. dr Małgorzata Stolarska, kierownik zespołu naukowego, który we współpracy z Wodami Polskimi przygotowuje pierwszy w Polsce plan przeciwdziałania skutkom suszy
