Czym są kwietne łąki i jaką rolę pełnią? – Mariusz Kulik
W naszej strefie klimatycznej łąki należą do zbiorowisk półnaturalnych, czyli nieodłącznie związane są z gospodarczą działalnością człowieka. Ich skład florystyczny zależy od wielu czynników: siedliskowych i stosowanych zabiegów agrotechnicznych, w tym regulacji stosunków wodnych, nawożenia i częstotliwości koszenia.
Kwietne łąki odgrywają ważną rolę w ochronie różnorodności biologicznej: pełnią rolę korytarzy ekologicznych i funkcjonują jako źródła pożytku dla pszczół i dzikich owadów zapylających. Łąki kośne na terenach użytkowanych rolniczo są bardzo wrażliwe na zmiany w sposobie gospodarowania i użytkowania. Intensyfikacja użytkowania łąk przez np. nadmierne nawożenie skutkuje zdominowaniem płatów przez różne gatunki traw. Zbyt wczesny termin koszenia – często w połowie maja – sprawia, że część gatunków nie ma szansy zakwitnąć przed pierwszym pokosem. Z kolei zaniechanie ich użytkowania, np. wypasu, koszenia prowadzi do stopniowego zaniku cennych gatunków i samoistnego przekształcenia łąk w mniej bogate florystycznie zbiorowiska.
Murawy i kwietne łąki stanowią źródło pożywienia dla licznych gatunków owadów zapylających, którego głównym źródłem jest nektar i pyłek kwiatowy. Na terenach silnie zurbanizowanych, dostęp do rodzimych gatunków kwietnych bywa ograniczony, ale możemy zastąpić je roślinami ozdobnymi. Aby wspierać populacje zapylaczy, wszędzie tam, gdzie to możliwe, należy uprawiać takie gatunki, które zapewnią owadom pyłek i nektar. Coraz częściej obserwujemy przekształcenie terenów zielonych w miastach, np. trawników, w kwietne łąki. Miejsca takie zapewniają pokarm różnym owadom przez cały sezon wegetacyjny.
Oprócz tego gatunki roślin kształtujących zbiorowiska roślinności łąkowej mogą przyczynić się do poprawy warunków retencji w szeroko rozumianych ekosystemach hydrogenicznych. Zastępując trawnik kwietną łąką zaoszczędzimy czas, pieniądze, a także wodę, która jest potrzebna do nawadniania trawników, aby zachować ich intensywną zieleń w okresie lata.
Znaczenie kwietnych łąk w przestrzeni przyrodniczo-krajobrazowej
– Agnieszka Dąbrowska, Mariusz Kulik
Kwietne łąki to zbiorowiska roślinności z dominacją barwnie kwitnących bylin i traw tworzonych przez człowieka w przestrzeni publicznej miast, obszarów wiejskich czy w ogrodach przydomowych. Kwietne łąki nawiązują florystycznie i ekologicznie do trzech typów zbiorowisk roślinnych, którymi są:
- półnaturalne łąki świeże – czyli bogate florystycznie łąki kośne, uprawiane na glebach mineralnych bądź też na stokach dolin rzecznych, które charakteryzują się dużymi walorami krajobrazowymi. Niektóre z nich, jak łąki rajgrasowe, są cennymi siedliskami przyrodniczymi chronionymi w ramach sieci Natura 2000,
- murawy ciepłolubne, inaczej kserotermiczne lub napiaskowe – czyli bogate florystycznie zbiorowiska roślin występujących na suchych, nasłonecznionych zboczach lub glebach piaszczystych, ubogich w składniki pokarmowe. Są to cenne siedliska przyrodnicze również objęte ochroną w ramach sieci Natura 2000
- zbiorowiska pól uprawnych – płaty barwnie kwitnących jedno- i dwuletnich chwastów polnych, towarzyszących roślinom uprawnym.
Po co zastępować miejski trawnik kwietną łąką?
Agnieszka Dąbrowska, Mariusz Kulik, Marcin Kolejko
Korzyści z zakładania kwietnych łąk w miastach wielokrotnie przewyższają te płynące z utrzymywania trawników. Kwietne łąki:
- łagodzą skutki suszy – głęboki i rozbudowany system korzeniowy, zwłaszcza wieloletnich gatunków łąkowych pozwala im przetrwać suszę. Ponadto kwietne łąki nie wymagają dodatkowego nawadniania i częstego koszenia. Po każdym koszeniu wilgoć z gleby odparowuje z powierzchni gruntu. Wysiewanie kwietnych łąk ogranicza utratę wilgoci z gleby – to #bioretencja,
- zwiększają bioróżnorodność – kwietne łąki stają się siedliskiem wielu barwnie kwitnących rodzimych gatunków roślin, dostarczając pokarm i schronienie różnym gatunkom drobnych zwierząt, w tym małych ssaków, ptaków, a przede wszystkim pożytecznym owadom, jak pszczoły, trzmiele i motyle,
- zwiększają walory estetyczne i krajobrazowe miast– kwietne łąki dostarczają pozytywnych wrażeń estetycznych dzięki bogactwu kolorów, zapachów i dźwięków, mają działanie terapeutyczne i stwarzają możliwość obcowania z naturą, pełniąc tym samym funkcję edukacyjną,
- redukują zanieczyszczenie powietrza –kwietne łąki oczyszczają powietrze pochłaniając pyły i substancje szkodliwe znacznie skuteczniej od trawników,
- zmniejszają koszty utrzymania terenów zieleni w miastach – kwietne łąki kosi się rzadziej niż trawniki, co zmniejsza nakłady, czas oraz emisję spalin z kosiarek.
Na co trzeba zwrócić uwagę planując zakładanie kwietnych łąk w mieście?
- wybór powierzchni – kwietne łąki powinniśmy zakładać na terenach zieleni, które wcześniej były koszone, co zmniejsza ryzyko występowania inwazyjnych gatunków obcych lub ekspansywnych rodzimych, które po założeniu łąki stanowią silną konkurencję dla wysianych gatunków roślin,
- odpowiednia pielęgnacja – ważne są zabiegi w pierwszym roku po wysiewie nasion, natomiast w kolejnych latach systematyczne koszenie, 1-2 razy w roku,
- dostępność nasion – należy zwrócić uwagę na mieszanki dostępne na rynku, dostosowując skład gatunkowy do charakteru powierzchni, na której będą wysiane.
Przykładowe mieszanki nasion – Agnieszka Dąbrowska, Mariusz Kulik
– siedliska suche na gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym (gatunki muraw):
chaber driakiewnik Centaurea scabiosa
żmijowiec zwyczajny Echium vulgare
cykoria podróżnik Cichorium intybus
krwawnik pospolity Achillea millefolium
dziewanna wielkokwiatowa Verbascum thapsiforme
rumian żółty Anthemis tinctoria
mydlnica lekarska Saponaria officinalis
marchew zwyczajna Daucus carota
rzepik pospolity Agrimonia eupatorium
dziewanna pospolita Verbascum nigrum
szałwia łąkowa Salvia pratensis
kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum
– siedliska świeże, gleby obojętne, szeroki zakres pH (gatunki półnaturalnych łąk świeżych):
bodziszek łąkowy Geranium pratense
chaber łąkowy Centaurea jacea
dzwonek rozpierzchły Campanula patula
jastrun właściwy Leucanthemum vulgare
komonica zwyczajna Lotus corniculatus
koniczyna łąkowa Trifolium pratense
kozibród łąkowy Tragopogon pratensis
krwawnik pospolity Achillea millefolium
krwiściąg lekarski Sanguisroba officinalis
marchew zwyczajna Daucus carota
pasternak zwyczajny Pastinaca sativa
przytulia właściwa Galium verum
świerzbnica polna Knautia arvensis
wyka ptasia Vicia cracca
kostrzewa czerwona Festuca rubra
rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius
wiechlina łąkowa Poa pratensis
– siedliska świeże o różnej żyzności (kwiaty polne, zazwyczaj 1-roczne):
mak polny Papaver rhoeas
chaber bławatek Centaurea cyanus
rumianek pospolity Chamomilla recutita
maruna bezwonna Tripleurospermum maritimum
wyka kosmata Vicia villosa
Fot. Półnaturalna łąka świeża aspekt ze świerzbnicą polną i jastrunem właściwym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)
Fot. Półnaturalna łąka świeża aspekt z jastrunem właściwym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)
Fot. Półnaturalna łąka świeża aspekt z jastrunem właściwym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)
Fot. Półnaturalna łąka świeża aspekt letni z krwiściągiem lekarskim i chabrem łąkowym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)
Fot. Półnaturalna łąka świeża aspekt z dzwonkiem rozpierzchłym – Poleski Park Narodowy (fot. M. Kulik)
Fot. Łąka świeża w dolinie rzeki Tyśmienicy (fot. A. Dąbrowska)
Fot. Łąka świeża, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie (fot. W. Ejankowski)
Opracowanie:
dr Agnieszka Dąbrowska, specjalista, Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie,
dr hab. Mariusz Kulik, prof. UP w Lublinie, adiunkt, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Krajobrazu,
Koordynacja ze strony Wód Polskich:
dr Marcin Kolejko, ekspert w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Lublinie
mgr Joanna Sasal – botanik, fitosocjolog, kierownik Wydziału Edukacji Wodnej w Wodach Polskich
