ENG
Wody Polskie opracowują aktualizację planu przeciwdziałania skutkom suszy. 27 maja podczas konferencji Stop Suszy! Start Retencji! w Centrum Kongresowym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie ponad 200 osób debatuje nad projektami koniecznych działań. Do współpracy zaproszono naukowców, ekspertów, użytkowników wód oraz studentów z różnych polskich uczelni. To ważne, bo przeciwdziałać suszy możemy przez edukację oraz wspólne działanie.
Plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS) to najważniejszy dokument w walce z suszą. Po raz pierwszy jest aktualizowany. Dokument, który będzie przyjęty w drodze rozporządzenia, wyznaczy kierunki działań i określi niezbędne rozwiązania w konkretnych miejscach w naszym kraju. Prace nad aPPSS wspiera grupa ekspertów oraz międzyresortowe grupy robocze. Wody Polskie do współpracy zapraszają wszystkich. Polem do wspólnych poszukiwań najlepszych rozwiązań w walce z suszą jest także konferencja edukacyjna w Krakowie. Na spotkaniu prezentowane będzie znaczenie planu przeciwdziałania skutkom suszy w ochronie zasobów wodnych, a także waga retencji w miastach, rolnictwie i na terenach leśnych. Konferencja Stop Suszy! Start Retencji! jest transmitowana online na kanale YouTube Wód Polskich.
Skąd taka susza w Polsce?
Bezśnieżne zimy, w tym także ostatnia, powodują, że problem suszy w naszym kraju systematycznie narasta. – Wiele wskazuje na to, że w tym roku będzie wyjątkowo dotkliwy. Ostatnie opady w niektórych miejscach nieco złagodziły niedobory, ale – nie oszukujmy się – to stanowczo za mało. Jak na tą porę roku w wielu miejscach mamy niskie stany wód, a według eksperckich prognoz przed nami wysokie temperatury, które dodatkowo pogorszą sytuację poprzez zwiększone parowanie w ciekach i zbiornikach wodnych – mówi Joanna Kopczyńska prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.
– Nie zmieni tego stanu rzeczy także rosnące ryzyko powodzi błyskawicznych i podtopień – ogromna część tych opadów bezproduktywnie spływa po wyschniętej ziemi do rzek i dalej do morza – dodaje prezes Wód Polskich.
Ten niepokojący obraz obejmuje trzy typy suszy, widoczną suszę atmosferyczną/meteorologiczną (brak opadów), rolniczą (niedobory wody w uprawach) oraz hydrologiczną (niskie stany wody w jeziorach
i rzekach). Najtrudniejsza do obserwacji i diagnostyki jest susza hydrogeologiczna (obniżenie poziomu wód podziemnych). To ona jest najgroźniejsza, gdyż jej skutki mogą utrzymywać się nawet przez kilka lat po ustaniu suszy meteorologicznej, ponieważ proces odbudowy zasobów wód gruntowych jest bardzo powolny.
Susza suszy nierówna
Wody z której może korzystać przemysł, rolnictwo i gospodarka komunalna, jest mało i dlatego tak ważne jest każde działanie mające poprawić ten stan rzeczy. – Sprawę komplikuje fakt, że susza nie rozkłada się równomiernie w całym kraju. Różnice obserwujemy głównie między górskim i podgórskim południem kraju oraz jego częścią centralną i północną. Dodatkowo należy podkreślić fakt, że gdy susza już występuje, dotyczy wszystkich użytkowników wód i wymusza podejmowanie różnych działań w całym kraju – podkreśla prezes Kopczyńska. – Skala tych przedsięwzięć jest olbrzymia, a świadomość w tym zakresie wszystkich użytkowników wód jest wręcz bezcenna. Stąd tak ważna jest powszechna edukacja dotycząca tych problemów i wspólne poszukiwanie rozwiązań – dodaje.
Współpraca z uczelniami i rozwiązania studentów
Na krakowskiej konferencji, obok ekspertów i naukowców, szczególne miejsce zajmą studenci uczelni wyższych. – Problem suszy badamy na naszej uczelni od lat. Szukamy najlepszych rozwiązań minimalizujących jej skutki, tym bardziej cieszy nas współpraca w tym zakresie z Wodami Polskimi. Po raz pierwszy oddajemy głos studentom w takim wymiarze. Ponad 40 osób podczas specjalnego panelu będzie poszukiwać antysuszowych rozwiązań w rolnictwie oraz na terenach miejskich i leśnych pod okiem naszego profesora Andrzeja Wałęgi. Sam jestem ciekaw wypracowanych efektów – powiedział przed inauguracją konferencji rektor Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie prof. dr. hab. inż. Sylwester Tabor. Rektor dodał, że ten naukowy eksperyment jest ciekawy także z uwagi na fakt, że w naszym kraju wciąż jest za mało specjalistów zajmujących się przeciwdziałaniem suszy.
RZGW w Krakowie diagnozuje sytuację suszową
Na obszarze administrowanym przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie zagrożenie suszą atmosferyczną jest obecnie niewielkie. Jednak w ostatnich latach obserwuje się tu systematycznie rosnący trend suszy hydrogeologicznej (obniżenie poziomu wód podziemnych). Średnie roczne stany wód podziemnych w roku 2024 były niższe niż w roku poprzednim i niższe od średnich z wielolecia 1991–2020. Dane wskazują na nasilenie zjawisk suszowych na terenie woj. małopolskiego, szczególnie w rejonach górskich i podgórskich (np. okolice Zakopanego, Nowego Sącza, czy Piwnicznej-Zdroju), jak również w granicach woj. świętokrzyskiego. Znaczne obniżenie poziomu zwierciadła wód gruntowych zaobserwowano w okolicach Kielc oraz Buska-Zdroju.
– Odnotowane znaczne obniżenie poziomu zwierciadła wód podziemnych może mieć wpływ zarówno na lokalne ujęcia wody stanowiące źródło wody dla ludności i rolnictwa, jak i ekosystemy zależne od wód podziemnych. Wskaźniki retencji i zagrożenia niżówką wskazują na lokalne występowanie suszy hydrogeologicznej, szczególnie w rejonach o słabszej infiltracji i intensywnym użytkowaniu wód. Dlatego nie czekamy. Już prowadzimy i planujemy kolejne projekty, które mają pomóc w walce z suszą. Działamy razem, w tym przede wszystkim z miastami, gminami – mówi Wojciech Kozak, dyrektor RZGW w Krakowie.
Poprawić zdolność retencyjną
Jednymi z najważniejszych i największych, uruchamianych przez RZGW w Krakowie są działania, które mają na celu poprawę zdolności retencyjnej, a tym samym przeciwdziałanie sytuacjom związanych z ewentualnym czasowym deficytem wody spowodowanym zjawiskiem suszy. Ujęte one zostały w projekt pn. „Zrównoważony rozwój gospodarczy zlewni rzeki Nidy w związku z obszarami Natura 2000 – etap 1”. Koszt realizacji wszystkich zadań w zlewni Nidy jest szacowany na kwotę ok. 93 mln zł. Jego realizacja przyczyni się do poprawy zdolności retencyjnej zlewni, zarówno w aspekcie gromadzenia wody i spowalniania odpływu w sytuacjach zagrożenia suszą, jak również do ograniczenia ryzyka w sytuacji zagrożenia powodzią.
Jednocześnie, Wody Polskie w Krakowie współpracują na rzecz przeciwdziałania suszy z wieloma podmiotami, w tym przede wszystkim z przedstawicielami miast i gmin z regionu. Wśród wspólnie podejmowanych działań są m.in. prace przy budowie zbiornika na potoku Gościbia w mieście Sułkowice, renaturyzacji doliny Cedronu oraz Skawinki, w tym przywrócenie drożności ich korytarza ekologicznego, a przez to zwiększenie ich możliwości retencyjnych w terenie zalewowym w gminie Skawina oraz zagospodarowanie wód opadowych na terenie parku Skotniki oraz parku Lilli Wenedy realizowane przez Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie.
Spotkanie w Krakowie jest drugą ogólnopolską konferencją Stop Suszy! Start Retencji!. Prace nad aktualizacją planu przeciwdziałania skutkom suszy potrwają 3 lata. W przyszłym roku projekt dokumentu poddany będzie konsultacjom społecznym. Plan przeciwdziałania skutkom suszy powstaje na podstawie wytycznych unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz przepisów prawa krajowego – ustawy Prawo wodne. Pierwszy PPSS został opracowany na lata 2021-2027 i, zgodnie z ustawą, podlega aktualizacji, przynajmniej raz na sześć lat. Zakończenie realizacji prac nad projektem aPPSS planowane jest na 2027 r., a przyjęcie aPPSS, w drodze rozporządzenia ministra właściwego ds. gospodarki wodnej ma nastąpić na przełomie 2027 i 2028 roku.
Projekt „Przegląd i aktualizacja planu przeciwdziałania skutkom suszy” został dofinansowany ze środków Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS).
Więcej informacji na stronie www.stopsuszy.pl
