ENG
Susza to jedno z najpoważniejszych zjawisk naturalnych, które może mieć katastrofalne skutki dla środowiska, rolnictwa i gospodarki. Najprościej mówiąc, jest to długotrwały niedobór opadów, który prowadzi do zaburzenia bilansu wodnego. Jednak susza nie zawsze wygląda tak samo – możemy wyróżnić jej cztery główne rodzaje, które często występują kolejno po sobie.
Susza atmosferyczna (meteorologiczna) – pierwszy sygnał ostrzegawczy
Pierwszym etapem suszy jest susza atmosferyczna – wynikająca z długotrwałego braku lub znikomej ilości opadów atmosferycznych, których łączna liczba jest znacząco poniżej średniej dla danego regionu. Jej cechami charakterystycznymi są obniżenie wilgotności powietrza, wzrost średnich temperatur oraz zwiększona ewapotranspiracja – czyli proces, w którym woda odparowuje zarówno z powierzchni gleby, jak i przez liście roślin. Jeśli taka sytuacja utrzymuje się przez dłuższy czas, może prowadzić do dalszych, poważniejszych skutków, takich jak wysychanie gleby czy spadek poziomu wód gruntowych.
Susza rolnicza (glebowa) – zagrożenie dla upraw
Drugą fazą suszy jest susza rolnicza, zwana również glebową, w trakcie której dochodzi do deficytu wilgoci w strefie korzeniowej gleby. Taki niedobór negatywnie wpływa na kondycję roślin uprawnych. Przez brak odpowiedniej ilości wody w glebie, pobieranie niezbędnych składników odżywczych przez rośliny jest znacznie ograniczone. Co za tym idzie, następuje spadek ilości zebranych plonów, a zbiory, które uda się zgromadzić, mogą być gorszej jakości. Jest to szczególnie niebezpieczne dla rolników, którzy mogą ponieść duże straty w uprawach. Najlepszym wskaźnikiem wystąpienia suszy rolniczej jest pomiar wilgotności gleby. Jeśli jej poziom spada poniżej wartości krytycznej dla danego rodzaju upraw, oznacza to przejście do drugiej fazy suszy. Czas pojawienia się deficytu wody w glebie oraz jego nasilenie zależą bezpośrednio od jej właściwości retencyjnych. Ze względu na zróżnicowane typy gleb, parametry te mogą się różnić zarówno w czasie, jak i przestrzeni.
Susza hydrologiczna – kiedy rzeki i jeziora zaczynają znikać
Faza trzecia jest konsekwencją długotrwałych susz atmosferycznych i rolniczych. Charakteryzuje się znacznym obniżeniem poziomu wód powierzchniowych zarówno w rzekach i jeziorach, jak i zbiornikach retencyjnych. Zwana jest również „niżówką hydrologiczną”. Występuje wtedy, kiedy przepływ w rzekach spada poniżej przepływu średniej wartości wieloletniej. Jest to okres obniżonych zasobów wód powierzchniowych w stosunku do średniej wartości z wielolecia. Zmniejszony dopływ wód powierzchniowych prowadzi do zmniejszenia dostępności zasobów wodnych dla wielu sektorów gospodarki. Szczególnie odbija się to na przemyśle i energetyce wodnej. Niemniej jednak największym zagrożeniem suszy hydrologicznej jest znaczne ograniczenie dostępu do wody pitnej dla ludzi i zwierząt.
Susza hydrogeologiczna – najtrudniejsza do odwrócenia
Najbardziej zaawansowanym etapem rozwoju suszy jest susza hydrogeologiczna, charakteryzująca się obniżeniem poziomu wód podziemnych poniżej średnich wartości z poprzednich lat. Powoduje ona wysychanie źródeł podziemnych, w tym studni. Skutkiem czego są poważne problemy z zaopatrzeniem w wodę, co jest szczególnie widoczne na obszarach, które polegają na ujęciach podziemnych. Odbudowa zasobów wód podziemnych to proces długotrwały i skomplikowany, dlatego ten rodzaj suszy jest szczególnie niebezpieczny.
Jak przeciwdziałać suszy?
W obliczu rosnącego zagrożenia suszą niezbędne i kluczowe jest szybkie i kompleksowe działanie. Przeciwdziałanie poszczególnym typom suszy jest nieocenione w kontekście zmian klimatu, które zaburzają znane nam schematy związane z ilością opadów i możliwościami retencyjnymi, jakimi charakteryzują się gleby w Polsce.
Powiązania, jakie występują między etapami, mogą nauczyć nas wielu rzeczy. Stąd też niezbędny jest nacisk na zrozumienie i rozpoznawanie kolejnych faz suszy. Dzięki temu odpowiednie organy będą miały możliwość opracowania skutecznych strategii zarządzania zasobami wodnymi i skupienia się na retencjonowaniu wody na obszarach najbardziej zagrożonych suszą od pierwszych jej etapów.
Każdy może włączać się w działania ograniczające skutki suszy, podpowiadamy jak https://stopsuszy.pl/materialy-edukacyjne-i-wspierajace-ppss-2/
