Susza i klimat na świecie – podsumowanie 2024 r.

Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) oficjalnie potwierdziła, że rok 2024 był najcieplejszym w historii pomiarów meteorologicznych. Ten rekordowy wynik jest bezpośrednio związany z postępującym globalnym ociepleniem, którego główną przyczyną pozostaje emisja gazów cieplarnianych wynikająca z działalności człowieka.

Konsekwencją zmian klimatycznych jest coraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak długotrwałe i intensywne susze, które mają poważny wpływ na ekosystemy, rolnictwo i zasoby wodne na całym świecie.

Rekordowe temperatury i ich konsekwencje

W 2024 roku średnia globalna temperatura była wyższa od średniej z epoki preindustrialnej o około 1,3°C. Rekordowe wartości odnotowano zarówno na lądzie, jak i na powierzchni oceanów, które dodatkowo doświadczały intensywnego nagrzewania. Przyczyniło się to do wzrostu częstotliwości oraz intensywności ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Globalne ocieplenie wpływa również na zmiany we wzorcach opadów atmosferycznych, prowadząc do ich nieregularnego rozkładu. Regiony, które wcześniej charakteryzowały się stabilną ich sumą, obecnie zmagają się z deficytem lub nadmiarem, co skutkuje suszami, podtopieniami i powodziami.

Wpływ ocieplenia na susze

1. Mniejsza wilgotność gleby. Wzrost globalnych temperatur znacząco przyspiesza proces parowania wody z gleby i roślin, co prowadzi do jej wysychania, zwłaszcza w regionach narażonych na długotrwałe fale upałów. Efektem jest zmniejszenie produktywności rolnictwa, szczególnie na obszarach o ograniczonych zasobach wodnych.
2. Zakłócenia w obiegu wody. Globalne ocieplenie powoduje topnienie lodowców i zmniejszenie pokrywy śnieżnej, które są kluczowymi rezerwuarami wody. Mniejsza ilość wody z topniejącego śniegu wpływa na obniżenie poziomu w rzekach i zbiornikach, szczególnie w okresie letnim.
3. Wzrost częstotliwości ekstremalnych susz. Według raportów klimatycznych rok 2024 przyniósł wyjątkowo dotkliwe susze w wielu regionach świata, w tym w Europie Środkowej, Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Susze te wywołały poważne konsekwencje – od niedoborów wody pitnej, przez wzrost cen żywności, po masowe migracje ludności z obszarów najbardziej dotkniętych niedoborem.

Gospodarcze i społeczne skutki susz

Susze w 2024 roku szczególnie dotknęły sektory rolnictwa, energetyki i zaopatrzenia w wodę. Spadki w produkcji rolnej przełożyły się na wzrost cen żywności na światowych rynkach, co nasiliło problemy związane z głodem i niedożywieniem w krajach rozwijających się. Wysychające rzeki ograniczyły możliwości produkcji energii wodnej, a miejskie wodociągi w wielu miejscach zmagały się z brakiem zasobów do zaspokojenia potrzeb mieszkańców.

Jak przeciwdziałać skutkom ocieplenia?

Ograniczenie skutków ocieplenia i susz wymaga zdecydowanych działań na rzecz ochrony klimatu. Podstawowe działania obejmują:

• redukcję emisji gazów cieplarnianych poprzez inwestowanie w odnawialne źródła energii, poprawę efektywności energetycznej oraz wspieranie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej;
• zmianę praktyk rolniczych poprzez wdrażanie metod rolnictwa regeneracyjnego, które zwiększają zdolność gleby do zatrzymywania wody i poprawiają jej strukturę. Istotne są również inwestycje w systemy nawadniania minimalizujące straty wody oraz wprowadzanie upraw odpornych na suszę;
• działania renaturyzacyjne, takie jak przywracanie terenów podmokłych, renaturyzacja rzek czy odbetonowywanie powierzchni miejskich, co zwiększa zdolność środowiska do naturalnej retencji wody. Naturalne systemy, takie jak mokradła, magazynują wodę, łagodzą skutki powodzi i suszy oraz wspierają bioróżnorodność;
• budowę i modernizację infrastruktury hydrotechnicznej, ograniczoną jednak do miejsc, gdzie naturalne metody retencji są niewystarczające lub niemożliwe do wdrożenia;
• technologie odsalania wody morskiej, stosowane w regionach o krytycznym niedoborze wody z uwagi na ilość zużywanej energii i powstających w tym procesie odpadów;
• edukację społeczeństwa i podnoszenie świadomości na temat gospodarowania wodami.

Zrównoważone podejście wymaga łączenia technologicznych i naturalnych rozwiązań, przy uwzględnieniu lokalnych warunków hydrologicznych i potrzeb społecznych.

Podsumowując, rok 2024 pokazał, jak mocno ocieplenie klimatu wpływa na zasoby wodne, a co za tym idzie, na bezpieczeństwo w dostępie do żywności na świecie. Tylko skoordynowane działania na poziomie międzynarodowym mogą pomóc złagodzić te skutki i zapobiec jeszcze poważniejszym konsekwencjom w kolejnych latach.