ENG
Woda to jeden z najbardziej niezwykłych związków chemicznych na Ziemi. Choć otacza nas w codziennym życiu, często zapominamy, jak ograniczone są jej zasoby i jak łatwo zaburzyć delikatną równowagę hydrologiczną.
Poniżej znajdziesz 10 ciekawostek, które pokazują, jak niezwykła jest woda, dlaczego ochrona zasobów wodnych oraz rozwój retencji mają dziś kluczowe znaczenie, zwłaszcza w obliczu coraz częstszych susz.
1. Woda krąży bez końca. To, co pijesz, mogło spaść jako deszcz tysiące lat temu
Każda kropla wody na Ziemi bierze udział w wielkim cyklu hydrologicznym. Woda, którą dziś pijemy, mogła być niegdyś częścią prehistorycznego lodowca, mgłą nad tropikalną puszczą lub wodą gruntową sprzed epoki brązu. Ten cykl działa sprawnie wtedy, gdy gleba i ekosystemy mają możliwość zatrzymywania wody. W dzisiejszych czasach rozwoju urbanistycznego musimy więc dbać o retencję, aby tak pozostało.
2. Bez wody nie ma energii. I to dosłownie!
Około 40% zużycia wody w Europie przypada na chłodzenie elektrowni cieplnych. Woda w elektrowniach wodnych potrzebna jest też do produkcji pary, napędzania turbin i wytwarzania energii. Każda zatrzymana w krajobrazie kropla to mniejsze ryzyko przerw w dostawach prądu. Dlatego gdy poziom rzek spada w czasie suszy, elektrownie muszą ograniczać moc, by nie podnosić temperatury wody w rzekach powyżej dopuszczalnych norm.
3. Tylko 1% światowych zasobów wody nadaje się do picia
97% wody na Ziemi to woda słona, a kolejne 2% uwięzione jest w lodowcach. Do bezpośredniego użytku człowieka nadaje się zaledwie 1% wody, który znajduje się w jeziorach, rzekach i zasobach podziemnych. Gdy retencja jest zaburzona, ten niewielki procent staje się jeszcze trudniej dostępny.
4. Woda deszczowa znika szybciej niż myślisz
W zurbanizowanych obszarach nawet 70-80% wody opadowej spływa po nieprzepuszczalnych powierzchniach prosto do kanalizacji lub rzek, zamiast zasilać gleby i wody gruntowe. Dlatego nawet ulewne deszcze bez odpowiednich sposobów zatrzymywania wody nie pomagają poprawić sytuacji suszowej. Każdy ogród, łąka kwietna, nieutwardzony podjazd czy zbiornik retencyjny realnie wzmacnia lokalny bilans wodny.
5. Gleba to naturalny „magazyn wodny”, większy niż wszystkie rzeki razem
Dobrze uwilgotniona gleba jest w stanie zatrzymać ogromne ilości wody, porównywalne z zasobami największych jezior. Im bardziej jest przesuszona i zdegradowana, tym gorzej spełnia tę rolę. Dlatego walka z suszą zaczyna się pod naszymi stopami.
6. Drzewa są jak żywe pompy wodne
Jedno duże drzewo potrafi oddać do atmosfery nawet ok. 400 litrów wody dziennie poprzez transpirację. To właśnie dzięki drzewom tworzą się lokalne chmury i deszcze. Z tego powodu wycinka lasów i usuwanie zadrzewień śródpolnych zwiększa ryzyko suszy.
7. Woda w krajobrazie chłodzi aż o kilka stopni
Mokradła, stawy i wilgotne łąki obniżają temperaturę otoczenia o kilka stopni. Mokradła mogą istnieć również w miastach – w formie odtworzonych terenów podmokłych, parków zalewowych czy ogrodów deszczowych. Te niewielkie „miejskie bagna” skutecznie chłodzą przestrzeń i ograniczają efekt miejskiej wyspy ciepła.
8. Retencja nie musi oznaczać wielkich zbiorników
Aż 80% potencjału retencyjnego Polski leży w tzw. małej retencji: lokalnych zagłębieniach terenowych, zbiornikach śródpolnych, mokradłach, starorzeczach, ogrodach deszczowych, rowach zatrzymujących wodę i rozwiązaniach z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury. Są to “niewielkie” rozproszone elementy, które w skali kraju robią ogromną różnicę.
9. Woda gruntowa to „konto oszczędnościowe” ekosystemów
Woda gruntowa zasila rzeki podczas suszy, stabilizuje temperaturę gleby, a nawet chroni rośliny przed upałem. Gdy poziom wód gruntowych spada, rzeki wysychają nawet wtedy, gdy pada deszcz, ponieważ w krajobrazie nie ma więcej rezerw. Retencja to najlepszy sposób na odbudowę tych ukrytych zasobów.
10. Kropla zatrzymana dziś, zaprocentuje jutro
Szacuje się, że poprawa retencji o zaledwie 10% może znacząco zmniejszyć skutki suszy w Polsce: zwiększyć przepływy w rzekach latem, poprawić wilgotność gleby, ograniczyć pożary i straty w rolnictwie. Wodę trzeba oszczędzać, ale przede wszystkim – zatrzymywać tam, gdzie spada.
