ENG
W Polsce od lat obserwujemy wzrost częstotliwości oraz intensywności występowania suszy. To groźne zjawisko ma stały, negatywny wpływ na nasze życie, środowisko i całą gospodarkę. Podstawowym dokumentem w walce z jej skutkami jest plan przeciwdziałania skutkom suszy,
w ramach którego zrealizowano już 55 inwestycji za blisko 150 mln zł. Pod hasłem „Stop Suszy! Start Retencji!” Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie rozpoczyna prace nad aktualizacją dokumentu. Do współpracy przy jego opracowaniu zaproszeni są wszyscy: od naukowców, przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, poprzez przedsiębiorców i rolników, po nas wszystkich, codziennych użytkowników wody.
Plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS) to najważniejszy dokument w walce z suszą. Powstaje na podstawie wytycznych unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz przepisów prawa krajowego – ustawy Prawo wodne. Pierwszy PPSS został opracowany na lata 2021-2027 i podlega aktualizacji, przynajmniej raz na sześć lat. Wody Polskie rozpoczęły prace nad jego pierwszą aktualizacją, które potrwają do 2027 roku, a jednym z ich kluczowych elementów będą półroczne konsultacje społeczne. PPSS i jego aktualizacja stanowią uzupełnienie innych dokumentów planistycznych z zakresu gospodarki wodnej: planów gospodarowania wodami oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
– Aktualizacja planu przeciwdziałania skutkom suszy wymaga podjęcia działań na bardzo wielu poziomach i na ogromną skalę. Zarządzanie zasobami wodnymi jest wspólną odpowiedzialnością wszystkich użytkowników wody, dlatego tylko przez dialog i współpracę wszystkich interesariuszy będziemy w stanie wypracować kompleksowy zestaw rozwiązań na kolejną perspektywę. Cieszy nas duże zainteresowanie społeczeństwa pierwszą konferencją „Stop Suszy! Start Retencji!” – powiedziała Joanna Kopczyńska, prezes PGW Wody Polskie.
Program konkretnych działań
Aktualizacja planu przeciwdziałania skutkom suszy (aPPSS) ma na celu uaktualnienie oceny obszarów zagrożonych suszą, a także przegląd proponowanych w PPSS kierunków działań. – Nowym elementem aPPSS będzie uwzględnienie działań dotyczących zarządzania ryzykiem suszy. W aktualizacji opracujemy program, który zostanie przypisany do poszczególnych zlewni rzek oraz gmin. Dzięki temu powstanie konkretny zestaw przedsięwzięć, którego wdrożenie na poziomie lokalnym umożliwi skuteczne przeciwdziałanie skutkom suszy, także w skali makro – dodaje Paulina Budner, dyrektor Departamentu Ochrony przed Powodzią i Suszą, PGW Wody Polskie.
Prace wspiera grupa ekspertów, w skład której wchodzą m.in. przedstawiciele świata nauki i organizacji pozarządowych.
To się już udało
Podczas realizacji pierwszego PPSS ukończono dotąd 55 inwestycji o wartości blisko 150 mln zł. Wśród zrealizowanych zadań znajdują się większe, takie jak np. kompleksowa modernizacja zbiornika Ruda koło Mławy, dzięki której przywrócono pierwotną zdolność retencyjną zbiornika, a także mniejsze zadania w zlewniach małych rzek, w tym zlewniach rolniczych zagrożonych suszą. Przykładem jest odbudowa urządzeń hydrotechnicznych na rzekach Rgilewka, Tralalka i Struga Kiełczewska czy Kanale Bylice i Kanale Dzierzbickim, dzięki której zwiększono zdolności retencyjne tych cieków. Ważnym lokalnie zadaniem z punktu widzenia zwiększania retencji wód było również utworzenie rezerwy powodziowej w stawie Młyńskim Piechota na rzece Skrwie Lewej w miejscowości Strzałki w gminie Gostynin na Mazowszu.
Nie wystarczy, że spadnie śnieg lub deszcz
Polska należy do krajów o najuboższych zasobach wodnych w Unii Europejskiej. Na jednego mieszkańca naszego kraju przypada niemal 3 razy mniej wody niż w większości państw Europy, a przecież i one na blisko połowie terytorium kontynentu borykają się z suszami. Wpływ na częstotliwość susz oraz ryzyka jakie one niosą ma ciągłe ocieplanie się klimatu. Skutkuje to m.in. zmniejszeniem opadów śniegu.
– Ostatnio często słyszymy: dlaczego mówicie o suszy skoro pada? Owszem pada, ale opady, które miały miejsce choćby w listopadzie, to kropla w morzu potrzeb. W rejonach kraju o największym deficycie wodnym, który przede wszystkim dotyczy Mazowsza, Lubelszczyzny, Podlasia, Wielkopolski i części Pojezierza Mazurskiego, taki opad jest niewystarczający. Dla zasadniczej zmiany sytuacji potrzebujemy ciągłego, mało intensywnego opadu przez 3-4 tygodnie, albo potrzebna byłaby pokrywa śniegu grubości 1-1,5 m, która topniałaby stopniowo przez kilka miesięcy – wyjaśnia Rafał Jakimiak, koordynator projektu aPPSS.
Ważne zmiany obserwowane są także w opadach deszczu – pada rzadziej, za to gwałtownie i bardziej intensywnie, a skrajnie wysuszona (lub zabetonowana) ziemia nie jest w stanie przyjąć takiego opadu. W efekcie prawie cała woda opadowa bardzo szybko i bezużytecznie spływa do rzek i potem do morza. W granicach kraju udaje nam się zatrzymać ok. 7,5% średniego rocznego odpływu rzecznego, podczas gdy ze względu na warunki geograficzne możemy nawet 15%. Coraz bardziej widocznym tego skutkiem jest wysychanie jezior i rzek w Polsce.
Czas na alarm
We wrześniu br. stan wody w Wiśle przy bulwarach w Warszawie spadł do rekordowo niskiego poziomu 20 cm. Wtedy stany wody układały się głównie w strefie wody niskiej (aż 73% stacji wodowskazowych), a strefę wody wysokiej odnotowano zaledwie na 2%. Podczas tegorocznego lata w niektórych regionach wprowadzano ograniczenia w dostawach wody. Rekordowo wysokie temperatury przyczyniły się także do zwiększonego parowania wody. Towarzyszyły temu coraz częstsze, silne wiatry. To wszystko pogłębiało problem. Obecnie sytuacja nie jest dużo lepsza. W dorzeczu Wisły na ok. 50% stacji wodowskazowych odnotowano niskie stany, nieco lepiej jest w dorzeczu Odry, gdzie na większości stacji obserwowano średnie stany wód. Nie bez znaczenia są także wieloletnie błędy i zaniechania w gospodarce wodnej. Przykładowo, zamiast dbać o utrzymanie naturalnego potencjału retencyjnego bagnisk i mokradeł systematycznie je osuszano poprzez intensywną meliorację dla uzyskania jak największych terenów uprawnych. Z podobnych powodów likwidowano oczka wodne i stawy śródpolne oraz starorzecza.
„Stop Suszy! Start Retencji!”
Konferencją „Stop Suszy! Start Retencji!” Wody Polskie rozpoczynają kampanię informacyjną, w ramach której będą informować społeczeństwo o kolejnych krokach w projekcie, a także zachęcać do współpracy. Integralnym elementem opracowania aPPSS będą półroczne konsultacje społeczne. Zakończenie realizacji prac nad projektem aPPSS planowane jest na 2027 r., a przyjęcie aPPSS, w drodze rozporządzenia ministra właściwego ds. gospodarki wodnej ma nastąpić na przełomie 2027 i 2028 r. Po więcej informacji zapraszamy na stronę projektu – www.stopsuszy.pl
Projekt „Przegląd i aktualizacja planu przeciwdziałania skutkom suszy” został dofinansowany ze środków Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS).
